بورس آلومینیوم |عرضه و معاملات شمش و بیلت آلومینیوم در بورس کالا

بورس آلومینیوم ایران و عرضه شمش و بیلت تولیدات شرکت های ایرالکو، المهدی و جاجرم را در این صفحه مشاهده فرمایید.

ضرورت تشکیل بورس کالا در ایران

بازار کالاهای پایه در بخش های مختلف صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشواری های ساختاری زیادی روبرو  بوده و  بخش عمده ای از این مشکلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی  و ساختار نامناسب و ناکارآمدی  بازار می باشد.
با وجود تلاش های بسیار انجام شده توسط دولت های محترم طی ۲ دهه اخیر در جهت اصلاح این ساختار ، اما  شاهد عدم بازدهی مناسب و حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم به گونه ای که علی رغم صرف هزینه های بسیار توسط دولت برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات، اما در بخش تولید و توزیع و در پی آن مصرف کنندگان همواره  با مشکلات فراوانی روبرو بوده اند.

مهمترین این مشکلات را می توان به شرح ذیل  خلاصه نمود:

۱-نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط  نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا
۲-عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
۳-فقدان  یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار
۴-نبود  یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله
۵-فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات ، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب
۶-عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه  واردات، صادرات  و بازار مصرف

بورس‌های کالایی مطرح در جهان

• گروه بورس CME آمریکا
• کشاورزی
• فلزات
• انرژی
• ارز
• بورس فلزات لندن
• فلزات
• ICE گروه بورس
• کشاورزی
• فلزات
• انرژی
• ارز
• بورس آتی شانگهای چین
• فلزات
• انرژی
• بورس کالای دالیان چین
• کشاورزی
• صنعتی

کارکردهای بورس کالایی

• کشف قیمت منصفانه
• مدیریت ریسک نوسان قیمت
• تسهیل تأمین مالی
• جذب سرمایه‌های سرگردان
• تسهیل مبادلات فیزیکی
• تنظیم بازار
• بازاریابی از طریق شبکه کارگزاران
• توسعه بازار
• انتشار اطلاعات بازار
• تضمین اجرای تعهدات

ساختار کلی بازار فیزیکی بورس کالای ایران

محصولات صنعتی و معدنی	فولاد، مس، آلومینیوم، سنگ آهن، روی، كنسانتره فلزات گرانبها، کنسانتره مولیبدن، آهن اسفنجی و …
محصولات کشاورزی	جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله‌ها (سویا، کلزا، آفتابگردان و …)، مرغ منجمد، زعفران، برنج، پسته، عدس، تخم‌مرغ، مرغ، جوجه و …
محصولات پتروشیمی	شیمیایی: سود کاستیک، استایرن، اوره، بنزن، دی‌اتیل‌هگزانول، ارتوزایلن، منواتیل‌گلایکول، اسید استیک و … پلیمری: پلی‌پروپیلن، پلی‌اتیلن سنگین، پلی‌وینیل کلراید، پلی‌اتیلن ترفتالات، پلی اتیلن سبک، پلی‌پروپیلن، پلی‌استایرن و …
محصولات فرآورده‌های نفتی	روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب‌کات، سلاپس واکس، عایق رطوبتی

انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران

تمامی داد و ستد ها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می گیرد :
۱-قرارداد نقدی 
قراردادی است که براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.
۲- قرارداد سلف 
قراردادی است که براساس آن، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.
۳- قرارداد نسیه 
قراردادی است که براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.
۴- قرارداد آتی
قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

۵- قرارداد سلف استاندارد
قراردادی است که براساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید.
خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

۶- قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید  و اختیار فروش  تقسیم می‌شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

۷- صندوق های کالایی

صندوق كالايي قابل معامله(ETC) یکی از ابزارهای مالی نوین هستند که به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهند که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه های حمل و نقل، انبارداری و خسارت-های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند.
با خرید این اوراق، سرمایه‌گذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری ازآن کالا را بر عهده ندارد. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه ای از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه گذاری در کالایی خاص اختصاص می دهند و علاقه مندان به سرمایه گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق ها می کنند.

۸- گواهی سپرده کالایی

بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌گردد.

معافیت های مالیاتی و مزایای خرید و فروش و پذیرش کالاها در بورس کالای ایران

۱- طبق ماده (۶ (قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، معادل ده درصد(۱۰%) از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورسهای کالایی پذیرفته شده و به فروش می رسد و ده درصد(۱۰%) از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بورس های داخلی یا خارجی پذیرفته می شود و پنج درصد(۵ % ) از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می شود ، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت های پذیرفته شده در این بورس ها و یا بازارها حذف نشده اند با تایید سازمان بورس و اوراق بهادار بخشوده می شود. شرکت هایی که سهام آنها برای معامله در بورس های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار حداقل بیست درصد (۲۰%) سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافیت های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می شوند.

۲-  بر اساس تبصره ۱ ماده (۷) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ، تمامی درآمدهای صندوق سرمایه گذاری در چهارچوب این قانون و تمامی درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری در اوراق بهادار ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۴ و درآمدهای حاصل از نقل و انتقال این اوراق یا درآمدهای حاصل از صدور و ابطال آنها از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷/۳/۲ معاف می باشد و از بابت نقل و انتقال آنها و صدور و ابطال اوراق بهادار یاد شده مالیاتی مطالبه نخواهد شد. ( بنابر اعلام معاونت حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار از آنجا که شورایعالی بورس و اوراق بهادار ، قراردادهای آتی و اوراق سلف استاندارد  را به عنوان ابزار مالی جدید مورد تصویب قرار داده و ابزارهای مالی نیز اوراق بهادار موضوع بند ۲۴ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار هستند، به تصریح تبصره یک ماده (۷) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ، معاملات قراردادهای آتی و اوراق سلف استاندارد نیز از پرداخت مالیات معاف می باشد).

۳- بر اساس تبصره ۲ ماده (۷) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ، سود و کارمزد پرداختی یا تخصیصی اوراق بهادار موضوع تبصره ۱  این ماده به استثنا سود سهام و سهم الشرکه شرکتها و سود گواهی های سرمایه گذاری صندوقها ، مشروط به ثبت اوراق بهادار یاد شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار جزء هزینه های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات ناشر این اوراق بهادار محسوب می شود.

۴- بر اساس ماده (۱۷) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ،  خرید و فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس های کالایی که با رعایت مقررات حاکم بر آن بورس ها مورد داد و ستد قرار می گیرند توسط وزارتخانه ها و دستگاه های دولتی و عمومی و دستگاه های اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آنها ندارد.

۵- بر اساس ماده (۱۸) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ، دولت مکلف است کالای پذیرفته شده در بورس را از نظام قیمت گذاری خارج نماید.

بازار معاملات کالای فیزیکی

انواع روش‌های معاملات در بازار فیزیکی: نقد، نسیه، سلف و کشف پریمیوم

• نقد: پرداخت وجه و تحویل کالا در مدت زمان کوتاهی پس از انجام معامله
• نسیه: پرداخت وجه در سررسید مشخص در آینده و تحویل کالا در مدت زمان کوتاهی پس از انجام معامله
• سلف: پرداخت وجه زمان کوتاهی پس از انجام معامله و تحویل کالا در سررسید مشخصی در آینده
• کشف پریمیوم: تحویل کالا در آینده در یک یا چند سررسید و تعیین قیمت معامله به صورت شناور بر اساس فرمول تعیین‌ شده

انواع روش‌های تسویه معاملات (پرداخت وجه توسط خریدار): نقدی و اعتباری

• در روش نقدی خریدار ثمن معامله (ارزش کل معامله) را از طریق حساب های اتاق پایاپای به فروشنده پرداخت می‌کند.
• در روش اعتباری فروشنده خود تعهد خریدار برای پرداخت ثمن معامله را می‌پذیرد و اتاق پایاپای تعهدی در مقابل فروشنده ندارد.

فرآیند عرضه کالا

1. تکمیل و ارسال فرم اطلاعیه عرضه توسط کارگزار فروشنده
2. تأیید اطلاعیه عرضه توسط بورس، ارسال آن به اتاق پایاپای
3. تعیین میزان و نوع تضامینی که باید فروشنده فراهم کند، توسط اتاق پایاپای
4. انتشار اطلاعیه عرضه در صورت تأیید اتاق پایاپای
5. واریز پیش‌پرداخت توسط متقاضیان خرید به حساب وکالتی معرفی شده و ارسال سفارش خرید به کارگزار
6. برگزاری حراج: مشارکت فروشنده و متقاضیان خرید طبق دستورالعمل‌ها
7. تسویه نهایی توسط خریداران و تحویل کالا توسط فروشنده

اطلاعات مندرج برای عرضه کالا

• مشخصات کالای قابل عرضه
• حجم کالای قابل عرضه
• حداکثر افزایش عرضه توسط عرضه کننده
• نوع معامله
  در معامله سلف ذکر سررسید تحول کالا و در معامله نسیه ذکر شرایط پرداخت
• قیمت پایه
• تاریخ عرضه
• نام عرضه‌کننده و تولیدکننده
• نوع تسویه
  شامل نقدی یا اعتباری
• زمان‌بندی و مکان تحویل
• نوع بسته‌بندی

دوره های زمانی سفارش در بورس کالای فیزیکی

پیش‌گشایش – دوره زمانی سبز (۳ الی ۱۵ دقیقه)

• امکان ثبت سفارش خرید و فروش و عدم انجام معامله
• اعلام حجم و نرخ عرضه کالا از سوی کارگزار فروشنده
• ثبت حجم و نرخ تقاضا از سوی کارگزاران خریداران
• قیمت تقاضا نمی‌تواند بیش از قیمت فروشنده باشد.
• کارگزار خریدار می‌تواند حجم را کاهش دهد یا قیمت را تا سقف قیمت فروشنده افزایش دهد.

حراج – دوره زمانی زرد (۶۰ ثانیه)

• عدم امکان ورود یا حذف سفارش: به این معنی که فقط کارگزارانی که در زمان سبز سفارش خود را در سیستم وارد کرده‌اند حق پذیرش قیمت پایه را دارند.
• امکان افزایش حجم عرضه توسط کارگزار فروشنده در ۲۰ ثانیه اول
• امکان افزایش نرخ از سوی خریدار (بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده نمی‌تواند باشد)
• امکان کاهش نرخ از سوی فروشنده (نمی‎تواند کمتر از بالاترین قیمت پیشنهادی خریداران باشد)
• امکان کاهش حجم تقاضا تا پایان دوره (قبل از پذیرفتن نرخ فروشنده)

رقابت – دوره زمانی قرمز (۶۰ ثانیه)

• در صورتی که در زمان زرد، حجم تقاضا از عرضه بیشتر شود این دوره آغاز می‌شود.
• امکان وارد کردن قیمت‌های بالاتر از قیمت فروشنده، از سوی کارگزاران خریدار
• قیمت‌های پیشنهادی بالاتر در اولویت قرار می‌گیرند.
• تنها سفارش‌هایی که در زمان زرد نرخ فروشنده را پذیرفته‌اند، می توانند وارد دوره رقابت شوند.
• فروشنده در این دوره زمانی کاری انجام نمی‌دهد.
• در صورت وجود سقف قیمت، حداکثر قیمتی که کارگزاران خریدار می‌توانند وارد کنند برابر با آن است.

نظارت – دوره زمانی آبی (نامحدود)

• تأیید صحت و سقم معامله و قطعی شدن معاملات توسط ناظر در صورت بروز مشکل، معامله در حالت تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد.

در صورتی که تقاضا کمتر یا مساوی عرضه باشد و دوره زرد حراج به پایان برسد، کالا با همان قیمت فروشنده به خریداران تعلق خواهد گرفت.

در صورتی که تقاضا بیشتر از عرضه باشد (وارد دوره زمانی قرمز شود):

در صورتی که برای کالایی محدودیت نوسان قیمت وجود داشته باشد و تقاضاهایی که سقف قیمت را پذیرفته‌اند بیشتر از میزان کل عرضه کالا باشد، کالا بین کارگزاران واجد شرایط به روش «تسهیم به نسبت» توزیع می‌شود.

در غیر این صورت، هنگامی که زمان قرمز تمام شد، جدولی در سامانه معاملاتی ایجاد می‌شود و سفارشات ابتدا با اولویت نرخ، مرتب و پس از آن سفارشات هم نرخ با اولویت زمانی مرتب می‌شوند. کالا به اولویت‌های بالاتر تخصیص داده خواهد شد.

تسهیم به نسبت: نسبت تقاضا از کل تقاضای ثبت شده محاسبه شده و به همان نسبت از کالای عرضه‌شده به فرد تعلق خواهد گرفت.

فرآیند تسویه و پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالای ایران

نقش و اهمیت اتاق پایاپای در فرآیند قبل از معاملات و بعد از معاملات و در مراحل تسویه و پایاپای کالاها بسیار حائز اهمیت است. در فرآیند قبل­ از معامله، اتاق پایاپای از طریق فرآیند کنترل پیش از عرضه موظف است مستندات عرضه و تضامین و سپرده­ های مورد نیاز جهت عرضه کالاها را طبق ضوابط تضمین کنترل نموده و حداکثر تا ساعت ۱۵/۳۰ روزکاری قبل از عرضه مراتب موافقت یا عدم­ موافقت خود را به بورس وکارگزار عرضه ­کننده اعلام نماید.

ضوابط تضمین

مهم­ترین بخش فرآیند کنترلی پیش از عرضه در اتاق پایاپای کنترل تضامین و وثایق عرضه کننده یا کارگزار ذیربط است.
این کنترل در واقع شرط لازم برای عرضه محصولات تلقی گردیده که نقش بسیار ارزنده ای در کنترل ریسک خواهد داشت. لازم به ذکر است کارگزاران عرضه کننده با روش­ هایی از جمله تودیع وجه نقد و یا تسویه تعهدات باز قبلی نسبت به ایجاد اطمینان از وجود تضامین کافی برای عرضه اقدام می ­نمایند.
در حال­ حاضر رویه جاری بورس کالای ایران طبق مصوبه هیئت مدیره عبارتست از: تامین صد در صدی تضامین عرضه.

بعد از عرضه و در جریان معامله در تالار کالاها با فرآیند خاص خود طبق مقررات بورس تخصیص یافته و به شکل قراردادهای جداگانه با اجزای مشخص به اتاق پایاپای ارسال می­ گردند.

فرآیند تسویه

صرف نظر از این­که نوع قرارداد چه باشد( نقدی- سلف – نسیه) تسویه در اتاق پایاپای طبق دستورالعمل فقط به دو صورت نقدی و اعتباری امکانپذیر میباشد.
در تسویه نقدی خریدار مکلف است ظرف مهلت مقرر(حداکثر سه روزکاری)، وجه قرارداد را با احتساب کارمزد دوطرف به حساب تسویه واریز نماید ولی در تسویه اعتباری، سند تسویه اعتباری طبق فرمت شرکت، پس­از تایید  فروشنده، کارگزار فروشنده و کارگزار خریدار و به همراه سایر مستندات توسط کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارایه می ­شود.
در سند تسویه اعتباری، فروشنده به دریافت ثمن معامله اقرار می­ کند.

مهلت تسویه

مهلت تسویه ، سه روز کاری بعد ازانجام معامله میباشد که زمانبندی انجام امور تسویه طی این مدت بر اساس مصوبه هیئت مدیره بورس کالای ایران تعیین می گردد.
در حال حاضر به موجب این مصوبه ، آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت ۱۳ روزسوم می باشد. در عین حال کلیه فیش های واریزی و مدارک قراردادها، قبل از ساعت ۱۵ هر روز میبایست از طریق سامانه جهت تسویه توسط کارگزاری ذیربط به اتاق پایاپای ارسال گردد.

حساب عملیاتی

حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار میگیرد.

جرایم تاخیر تسویه

چنانچه قراردادها ظرف مهلت تسویه (سه روز کاری) تسویه نشوند، این امکان به مشتری داده می شود که حداکثر تا ۷ روز تقویمی پس از مهلت تسویه، نسبت به واریز وجوه و تسویه نهایی اقدام نماید.
با این توضیح که به ازای هر روز تقویمی تاخیر، خریدار موظف به پرداخت ۲۵/۰ درصد ارزش معامله به عنوان جریمه می ­باشد. از آنجا که جریمه به حساب فروشنده واریز می شود، چنانچه فروشنده انصراف خود را از دریافت جریمه اعلام نماید، اتاق پایاپای  با “تائید خاص”نسبت به تسویه اقدام می نماید

انفساخ معامله

چنانچه خریدار حتی بعد از گذشت ۷ روز تقویمی هم امور تسویه را انجام ندهد معامله او منفسخ­ گردیده و کارگزار خریدار مکلف است ۵% ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید.
درحال حاضر ارزش و مبلغ هر قرارداد براساس کد شناسه که دربرگیرنده مشخصات هر جزء قرارداد می­ باشد، به حساب عملیاتی واریز می شود. لازم به ذکر است ملاک تسویه فقط واریز وجوه قرارداد توسط خریدار نیست، بلکه انتقال وجه و اخذ تایید نهائی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری به منزله تسویه قرارداد تلقی می ­شود.

خرید از کالای مازاد در مچینگ

ممکن است کالایی در بازار فیزیکی بورس کالای ایران عرضه می‌شود و میزان حجم تقاضا برای آن کمتر از حجم عرضه‌شده باشد و در نتیجه تمام کالا به فروش نرسد.

در این صورت کالا وارد سیستم مازاد عرضه شده و کارگزاران خریدار می توانند پس از تالار معاملات در دفاتر خود و از طریق سیستم، کالای مازاد را با همان نرخ کشف شده بر روی تابلوی معاملات، خریداری کنند.

امکان حذف مازاد عرضه، بعد از اتمام زمان معاملات آن روز کاری تا قبل از شروع معاملات روز کاری بعد برای کارگزار فروشنده وجود دارد.

مزایای قانونی انجام معامله از طریق بورس کالای ایران

• فروش کالا از طریق بورس کالای ایران طبق قانون از ۱۰ درصد معافیت مالیات بر درآمد برخودار است.
• خرید و فروش کالا از طریق بورس کالای ایران طبق قانون از اجرای تشریفات و مقررات مناقصه و مزایده معاف می‌باشد.
• کالاهای معامله شده در بورس طبق قانون از شمول قیمت‌گذاری دولتی معاف می‌باشند.